BolgeXeber.Com » Ölkə » Ana dilimiz Bakı küçələrində belə aşağılanır... - Bilmək olmur bura Bakıdır, yoxsa...
Ana dilimiz Bakı küçələrində belə aşağılanır... - Bilmək olmur bura Bakıdır, yoxsa...
21-02-2015, 15:45
Oxunub: 5 946
Əcnəbi dillərdə yazılarla yanaşı küçə və prospektlərimizdə elementar dil normalarının, orfoqrafik qaydaların pozulması hallarına da rast gəlinir
Azərbaycan xalqına, İslam ənənələrinə heç bir dəxli olmayan, biznes maraqları güdən bir qrup beynəlxalq işbaz tərəfindən bütün dünyaya "Sevgililər Günü" kimi sırıdılan, hansısa keşiş Valentinin "xatirəsinə" həsr olunmuş 14 fevral tarixini unutmayıb təmtəraqla qeyd edən müəyyən çoxluq xalqımıza, dinimizə, dövlətçiyimizə bağlı bir sıra tarixləri nəinki unudur, hətta yadlarına salanda həmin tarix və dəyərlərə istehza etməyə cəsarət belə edirlər.
Bu mövzudan danışanda dövlət başçısı İlham Əliyevin "2014-2018-ci illərdə regionların sosial-iqtisadi inkişafı üzrə Dövlət Proqramının həyata keçirilməsinin birinci ilinin yekunları" konfransındakı nitqindən bir məqam yada düşür: "Bəzi ölkələr qloballaşma adı altında öz təsir dairələrini genişləndirmək, xalqları bir növ öz milli köklərindən ayırmaq, qoparmaq, o tarixi bağları qırmaq istəyirlər. Budur bunun təməlində dayanan əsas məqsəd. Əlbəttə ki, indi qloballaşma deyəndə bəziləri bunu inteqrasiya, dünyanın yeni inkişaf modeli kimi qələmə verirlər. Ola bilər, müsbət məqamlar da var, onları mən inkar etmək istəmirəm. Ancaq eyni zamanda, açıq-aydın görünür, bu siyasətlə böyük dairəyə hakim olmaq, təsir imkanlarını genişləndirmək istəyirlər ki, xalqlar öz köklərindən ayrılsınlar, öz əcdadlarını, tarixlərini unutsunlar, sadəcə amorf, kosmopolit bir kütləyə çevrilsinlər ki, onları istənilən istiqamətə göndərmək mümkün olsun"...
Təəssüf ki, prezidentin qeyd etdiyi həmin güclər elə sovet dövrünün ruslaşdırma siyasətindən üzübəri müəyyən "uğurlara" nail olub. Ölkəmizdə, xüsusən Bakıda həmin kosmopolit, amorf kütlə yetişməkdədir. Belə əqidədə olan insanlar üçün maddi, iqtisadi, yaxud siyasi maraqlar Vətən, millət, din təəssübkeşliyini üstələyir və bu məhfumları onlar üçün əhəmiyyətsiz bir məhfuma çevirir. Bunu 21 fevral -Ana Dili günü ilə bağlı Bakının mərkəzi küçələrindən birində - Hüseyn Cavid prospektində apardığımız monitorinq xarakterli araşdırma da sübut etdi. Gəzdiyimiz bəzi obyektlərdə (məsələn, "Sabina" ətriyyat mağazasında, "Kip" geyim dükanında) çalışan şəxslər nəinki 21 fevralın nə ilə əlamətdar olduğunu bilmir, hətta dövlət dilimizdə - Azərbaycan dilində danışmaqda çətinlik çəkirlər.
Paytaxtımızdakı küçə və prospektlərdən keçəndə bəzən Azərbaycanda deyil, hansısa Amerika, yaxud Rusiya şəhərində olduğunu düşünürsən. H.Cavid, 21 ünvanında yerləşən "Sabina" ətriyyat və kosmetika mağazasının qarşısında yazılıb:" La Parfumerie, Sabina perfumery cosmetics" ... Belə çıxır ki, ingiliscə bilməyən Azərbaycan vətəndaşı doğma küçələrimizdə tərcüməçi ilə, yaxud lüğətlə gəzməlidir.
30 sentyabr 2002-ci il tarixində Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyev tərəfindən imzalanmış "Dovlət dili haqqında" Qanunda açıq göstərilir:
"7.1. Azərbaycan Respublikası ərazisində bütün xidmət sahələrində, reklam və elanlarda dövlət dili işlənilir. Əcnəbilərə xidmət göstərilməsi ilə bağlı müvafiq xidmət sahələrində dövlət dili ilə yanaşı digər dillər də tətbiq oluna bilər. Zəruri hallarda reklam və elanlarda (lövhələrdə, tablolarda, plakatlarda və sair) dövlət dili ilə yanaşı, digər dillərdən də istifadə oluna bilər. Lakin onların tutduğu sahə Azərbaycan dilindəki qarşılığının tutduğu sahədən böyük olmamalı və Azərbaycan dilindəki yazıdan sonra gəlməlidir"...
Qanundan o da anlaşılır ki, öncə öz vətəndaşımız hər hansı obyektdə nə satıldığını, hansı xidmət göstərildiyini dürüst anlamalıdır.
"Azərbaycan Respublikası Dövlət Dili haqqında" Qanunun 17-ci maddəsinə əsasən isə "hüquqi şəxslərin, onların nümayəndəliklərinin və filiallarının, idarələrinin adları Azərbaycan dilinin normalarına uyğun olaraq yazılmalıdır. Göstərilən təsisatların adını əks etdirən lövhələr, blanklar, möhürlər və kargüzarlıqla bağlı rəsmi xarakterli bütün digər ləvazimatlar dövlət dilində tərtib olunur".
Sözügedən dövlət dili normaları Bakının əksər xidmət obyektlərində, eləcə də afişa və reklamlarda da pozulur. Bəzi mağazalarda, hətta endirim sözü də ingiliscə yazılır. Məsələn, müdiriyyətindən heç kəsi tapa bilmədiyimiz "Puledro" mağazasının üzərinə də doğma dilimizdə "endirim" yazmağı kimlərsə özünə sığışdırmamışdı...
Ana dilimiz Bakı küçələrində belə aşağılanır...
Araşdırma apardığımız bir sıra obyektlərdə satıcılar və müdiriyyət bizi nəzakətlə qarşılasa da, bəziləri suallarımıza adi etik qaydalara əməl emədən təkəbbürlü tonda cavab verirdilər. "Sabina" mağazasının adını söyləmək istəməyən müdiri "vaxtımızı almayın" deyərək obyekti tərk etməyi tələb etdi. Dövlət dili haqqında qanunun müddəalarını ona çatdıranda, müdir cənabları çox laqeyd və etinasız halda "gedin bunu əlaqədar qurumlarla aydınlaşdırın, nə istəyirsiz yazın. Biz 20 ildir, bu loqonu belə yazırıq, bundan sonra da yazacağıq..." - söylədi.
Belələri özlərinə onunla da haqq qazandırırlar ki, bizim firmanın adı brend olduğundan onu tərcümə etməyə ehtiyac yoxdur. Belə çıxır ki, hər hansı bir əcnəbi ölkənin brendi Azərbaycanın dövlət dilindən və qanunlarından üstündür?
Paytaxt və bölgələrimizdə müxtəlif mağaza, xidmət və iaşə obyektlərinin adlarında heç bir zərurət olmadan əcnəbi məfhumlar işlədilir. Məsələn, plaza" (saray), center (mərkəz), women (qadın), art (sənət), store (dükan), baby (uşaq) və s. Belə nümunələrin sayı yüzlərlədir. Milli dövlətçiliyinə, qanunlara hörmət edən heç bir ölkədə ana dilinin bu cür ayaqlanmasına yol verilmir.
Əcnəbi dillərdə yazılarla yanaşı küçə və prospektlərimizdə elementar dil normalarının, orfoqrafik qaydaların pozulması hallarına da rast gəlinir. Məsələn, "ehtiyat" əvəzinə "ehtiyyat", "sifariş" əvəzinə "sipariş" və s. Yaxud bəzi xidmət və ya məhsulların adları dövlət dilində yox, rus, ya ingilis dilində yazılır: çilingər, əvəzinə "silesar", "dondurma" yerinə "marojna" və s.
Aydın olur ki, Dövlət dili haqqında Qanunun pozulmasında əlaqədar qurumların da kifayət qədər günahı var. Dövlət başçısının 2013-cü il tarixdə təsdiqlədiyi "Azərbaycan dilinin uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı"nda proqramın məqsədləri siyahısındakı maddələrdən biri də belədir: "...4.1.13. reklam, afişa və elanlarda ədəbi dil normalarının pozulması hallarının qarşısını almaq üçün yollar müəyyən edilməsi".
Eyni zamanda Dövlət Proqramının müxtəlif aspektlərdən icrası üçün cavabdeh dövlət qurumlarının siyahısı və tədbirlərin icra müddəti aydın şəkildə göstərilib.
Nəql etdiyimiz problemlə bağlı sözügedən qanunun aşağıdakı müddəalarını nəzərinizə çatdırırıq:
"...6.1.5. Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi inkişafında və dilin təmizliyinin qorunmasında, eləcə də ədəbi dilin normalarına əməl olunmamasının, reklamlarda, ictimai iaşə obyektlərində Azərbaycan dilinin leksik və qrammatik qaydalarının pozulmasının qarşısının alınmasında ictimaiyyətin iştirakının təmin edilməsi və operativ tədbirlər görülməsi məqsədilə qaynar xəttin yaradılması
İcraçılar:
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası,
Təhsil Nazirliyi,
Rabitə və İnformasiya
Texnologiyaları Nazirliyi,
yerli icra hakimiyyəti orqanları
İcra müddəti:
2013-2014
6.3.8.
Küçə adları, afişa və reklamlarda Azərbaycan ədəbi dilinin normalarının pozulması hallarının qarşısını almaq məqsədilə zəruri tədbirlərin həyata " keçirilməsinin təmin edilməsi
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası,
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi,
Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsi,
yerli icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr.
İcra müddəti:2013-2015..."
Ana dilimiz Bakı küçələrində belə aşağılanır...
Göründüyü kimi icra müddəti artıq bu il bitməkdə olan tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün zəruri işlər görülübsə də, layiqincə görülməyib. Adı çəkilən qurumlardan əlavə, söhbət etdiyimiz obyekt sahibləri, məsələn, H.Cavid prospektindəki "İdeal" ətriyyat mağazasının müdiri Əziz Mehdiyev, şirniyyat mağazalarından birinin müdiri Zaur Məmmədov adların əcnəbi dillərdə yazılmasında obyektlərin loqolarını təsdiqləyən Standartlaşdırma və Patent üzrə Dövlət Komitəsinin də məsuliyyət daşıdığıını dil haqqında qanun barədə sahibkarları məlumatlandırmadıqlarını qeyd etdilər. Qeyd edək ki, obyektlərin qeydə alınmasında böyük rol oynayan Vergilər Nazirliyinin də burada müəyyən məsuliyyəti var.
Ana və dövlət dilimizin normalarının qorunması ilə məşğul olan dövlət qurumlarından əlavə, ictimai təşkilatlar da yaradılmaqdadır. Məsələn, xalq şairi, deputat Sabir Rüstəmxanlının rəhbərliyi ilə yaradılmış Azərbaycan Dil Qurumu İctimai Birliyinin bu sahədə gördüyü işlər təqdirəlayiqdir.
Əyanilik üçün həmin qurumun 2013-cü il iyunun 12-dən 20-ə qədər paytaxtdakı reklam lövhələri və xidmət obyektlərinin adlarının ana dili normaları baxımından 837 obyekt və reklam löhvəsi üzrə keçirdyi monitorinqdən alınmış bəzi nəticələri nəzərinizə çatdırırıq:
"Monitorinq Qrupu araşdırmaların nəticəsi olaraq aşağıdakı qeydləri nəzərə çatdırır:
1. Alınma sözlər heç bir səbəb olmadan bəzən orijinalda olduğu kimi yazılır. Məsələn, "Online xidmət", "Avangard", "Globus", "Agfarium", "Granit", "Romantic" və s.
2. Firma adları və reklam lövhələrində iki dilin qarışığından ibarət anlaşılmaz "birləşmələr"dən istifadə olunur. Məsələn, "İrşad electronics", "Əlincə Line", "X ənd R studiosu" və s.
3. Bəzən ana dilində olan adlar "ə" hərfinin "e" hərfinə çevrilməsi ilə yazılır: "Mermer", "Gözellik salonu", "Perde evi".
4. Dövlət idarələrinin adının yazılışında ikinci dil kimi ingiliscədən istifadə olunur və bəzən ingiliscə yazılmış lövhələr birinci asılır.
5. Yol keçidlərində vurulan sitatlarda bəzən orfoqrafik yanlışlıqlara rast gəlinir.
6. Bəzən ali məktəblərə hazırlıq və ya dil kursları elanları da yazı qaydalarının ciddi pozuntusu ilə müşayiət olunur və s.
Göstərilən və digər oxşar qanun pozuntiları paytaxt və əyalətlərimizdə davam etməkdədir. Görünür, dövlət bu sahəyə nəzarəti daha da gücləndirməli və Ana dilimizin qorunmasına yalnız əlaqədar qurumlar və birliklər deyil, bütün cəmiyyət, tanınmış ziyalı .və alimlər də qoşulmalıdır.
Bu mövzuda araşdırmalarımızı davam etdirəcəyik. Yazıda adları çəkilən və ya özəl qurumların məsələyə münasibətinə də yer verməyə hazırıq.
Çox Oxunanlar
- 23-03-2024, 17:43 : Putin Rusiyada matəm elan etdi
Dünya / Xəbərlər
- 30-03-2024, 18:40 : Kəlbəcərdə silah- sursat aşkarlandı
Xəbərlər / Ölkə
- 6-04-2024, 16:31 : İlham Əliyev sərəncam imzaladı
Siyasət / Xəbərlər
- 13-04-2024, 17:21 : "20 Yanvar" faciəsinin şahidi sökülür?
Xəbərlər / Ölkə
- 25-03-2024, 17:57 : Terror aktından sonra bu şəxslərə nəzarət gücləndirildi
Dünya / Xəbərlər
- 26-03-2024, 17:50 : 14 yaşdan kiçiklər üçün sosial media qadağası
Sosial / Xəbərlər
- 28-03-2024, 13:36 : Məktəblərə işə qəbul üzrə təkrar müsahibə keçiriləcək
Xəbərlər / Ölkə
- 23-03-2024, 15:23 : Bu ərazilərdə yaşayanların NƏZƏRİNƏ
Sosial / Xəbərlər
- 10-04-2024, 15:42 : Misir Mərdanovun səhhətində problem yarandı
Xəbərlər / Ölkə
- 9-04-2024, 17:54 : Türkiyədə ən çox dinlənilən qadın müğənni oldu
Şou-Biznes / Xəbərlər